روزنیزه لړۍ

لیکوال: ژباړن: هدایت الله همیم


ډېرځله شرم یولیوی ( طبیعي) حالت وی، په ځانګړي توګه په کوچنیونجونوکې،ځینې ماشومان خپل شرم اودخپلې کورنۍ په غړوباورتیا اوددوستانو،ملګرو،اوپردوخلکوپه لیدوسره څرګندوي.
کله چې دشرم کچه لوړه شي، اولږترلږه ترشپږومیاشتووغځیږي،ښایی چې ( تښتوونۍ اضطراب) وبلل شي.
دډېرشرم نښې څه دي؟
دشرم نښې له یوماشوم څخه تربله توپیرلري، ډېرشرمناک ماشوم مسکین، ناامیده وي په ارامتیااوډاډسره له خپلوملګروسره په ښوونځي ټولنه کې د راشه درشه توان نه لري، اوله خپل ځان سره بوخت، او له نورو وګړیوڅخه جدالګیاوي، اوپه ځینې مراسمواوټولنیزه ځایونوکې دګوښه کېدو کوښښ کوي اوپه ټیټ غږسره خبرې کوي، رپېږي او مخ سوروالی پرې څرګندیږي، او دکورنۍ غړیوته دنېږدې والي اوپیوستون ټینګارکوي.
په طبیعي توګه یوماشوم له خپلې کورنۍ سره اړیکې ساتل غواړي، خوټولنیزه تعامل اوزیاتې ځاني غوښتنې پرې غالبېږي.
دشرم لاملونه څه دي؟
له نرانوڅخه په ښځوکې شرم زیات وي، اوبیاد ماشومانوپه اړه ډېرلاملونه دي، چې ځینې یې دادي:
- ماشوم له نوروسره په ګډون نه روږدی کول.
- په نازولوکې افراط.
- له ماشومانوسره په سلوک کې سختې کول او دبې ارزښته لاملونولپاره یې سرکوبه کول،په ځانګړې توګه د نوروپه مخ کې،چې په دې سره په ماشوم کې په خپل ځان د ناباورۍ شعوراونیمګړتیا راپاروي.
- له موراوپلاریایوله دوی څخه محرومیت.
- لرې والی: په هغوماشومانوکې،چې له کورنۍ څخه لرې پاتې وي، شرم خپریږي، یاهغه چې دژوند لپاره له یوښارڅخه وبل ته لېږدي ، اوپه دې اساس ماشومان دایمي اړیکې نه مومي.
- کله بیا په ښوونځي کې د زده کړې وروسته والی ددوی د نیمګړتیا د شعوراوپه ځان ناباورتیالامل ګرځي، چې شرم یې نورهم سېوا کوي، مګردا په دې مانانه چې هرشرمناک شاګردپه زده کړه کې وروسته پاتې وي، ډېری دلوړو نومروشاګردان له شرم څخه دنورواسبابونه سرټکوي.
له شرمناک ماشوم سره موباید څه وکړﺉ؟
- - خپل ماشوم ته موپه خپل ځان د باورتیا حرص باید درسره وي.
- - د نوروپه وړاندې په خپل ماشوم نیوکه مه کوﺉ.
- - د شرم دسرچینوپېژنداوي لپاره کوښښ وکړﺉ،چې څرنګه یې وده کړې.
- - ماشوم بایدله خپله وسه لوړکارته ورټېل نه وهل شي.
- - ددې شعورباید ورکړل شي،چې ځینې وخت ناارامي اواندېښنه په تولنیزه ځایونوکې دماشومانولپاره طبیعي وي، ستونزه مه غټوﺉ.
- - ماشوم موګټوروغوښتنوته تشجیع کړﺉ.
- - له ټولنیزه ځایونومخوالي سره موماشوم عادت کړﺉ،چې له لویانواونوروماشومانوسره چلند وکړي، او داکارله تاسې څخه هره ورځ پنځه یالس دقیقې وخت غواړي، دکورنۍ یانورو په وړاندې ترې دیوې کیسې یابل څیزویلوغوښتنه وکړﺉ، ښه ورته غوږشﺉ،اوپه لومړیوپړاوونوکې یې په تمرینونوډېرې ملاحظې اونیوکې مه کوﺉ.
- - دخپلوکوښښونوڅخه مه ناامیده کېږﺉ، ځکه ډېرځله کوښښونه دعمرله زیاتوالي سره ښه کېږي، کامیابه تجریبې او په ځان باورتیا زیاتیږي.
- د لا زیاتو معلوماتولپاره ( په دې زمانه کې خپل اولاد څنګه روزﺉ؟) کتاب ته مراجعه وکړﺉ.

زوی مې کینه کښ دی څه وکړم؟
- ډېرځله پلرونه اومیندې دخپلوبچیانوله کینې سرټکوي او دماشوم په پنځه یاڅورلس کلنۍ کې کینه روښانه اوڅرګندیږي، په پنځه کلنۍ کې ماشوم دنوروشتون هم احساسوي، اووېرېږي،چې په منځ کې یې ورک نه شي، له دې کبله دخپل شخصیت ټینګارلپاره کوښښ کوي اوخپله کینه ښکاروي.
- اوپه څورلس کلنۍ کې د ماشومتوب له نړۍ اوړي، او دلویانواوبالغوپه نړۍ کې ګډیږي، اوپه دواړوحالاتوکې دکینې ښکارولوشک نشته ، له دې پوهې سره،چې دایوه لنډمهاله کینه ده، اوکله چې په کامیابه مهربانۍ ورسره مخامخ شو،اوپه زورزیاتي ورسره مخ نه شو، نوبې له درنګه له منځه ځي، اوپه خپل ځان کې یې ولیږي.
- اوځینې وخت کینه هغه مهال ښکاریږي کله،چې ماشوم له اغېزناکوستونزوسره لاس وګرېوان شي،چې پرزده کړه او دملګروپه دریځ پورې یې اړه لري، یایې په ناکامۍ اوپاتې کېدو اغېزمن شي، ا،ځینې وخت موږخپله دکینې راپارولولامل کېږو، اوله خپل اولاده له روښانتیاپرته غوښتنې کوو، یاپه یوه مهال ترې ډېرڅه غوښتونکي شو،یاترې مبهم اوناڅرګنده اونااړینې غوښتنې کوو،اودې ته یې پرې نه ږدو،چې خپل مبررات راته روښانه کړي.
- له دې ځان لرې ساتﺉ،چې کینه موپه سرکشۍ بدله نه شي.
- پریومهال له زیاتوغوښتنوډډه وکړﺉ.
- کوښښ وکړﺉ،چې دسرکشۍ لاملونه وسپړﺉ( لکه ناسیال ملګري،روغتیایی نیمګړتیا، یادماشوم معنوی ناکامي یانور)‎.
- له چتې وتلی ناز .
- دسرکشه ماشوم غوښتنې مه منﺉ، چې ورته تسلیم شﺉ.

ځینې وخت ماشومان ولې دخپلووالدینونافرماني کوي؟
- ډېرځله دپلرونوبولۍ (امر) اوناکړنې دماشوم له رغباتو او لېوالتیاسره سمې نه وي، لکه لوبې،ټوپ او لامبووهل، اوداسې نور..
- ځینې وخت ماشوم دخپل موروپلارامرد نازیاکینې له کبله ردوي،چې لامل یې زیات ورکړل شوی ناز وي.
- اوډېرځلې بیاد موروپلار امرونه ناڅرګندوي، لکه زموږدا امر:'' خپل کالي مه ککړوه!'' او'' د موروپلار خبره منه!'' ، بهتره داده،چې ورته ووایو:''داڅیزد مېزپرسرکېږده،چې کالي د پرې چټل نه شي''.